Benden adam olmaz. İnsan işi - gücü savsaklamak istemeyegörsün; elinden her şey gelir.
Geçenlerde "Dünyanın tüm Rebetleri" şarkısını dinliyordum. Vamvarakis'in nefis bir şarkısı. Döngüye almışım; altta çalıyor ben başka iş yapıyorum. Derken, bir an için dikkatim şarkının sözlerine kaydı:
"Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά
εμένα μ’ αγαπούνε
μόλις θα μ’ αντικρίσουνε
θυσία θα γενούνε"
Geçenlerde "Dünyanın tüm Rebetleri" şarkısını dinliyordum. Vamvarakis'in nefis bir şarkısı. Döngüye almışım; altta çalıyor ben başka iş yapıyorum. Derken, bir an için dikkatim şarkının sözlerine kaydı:
"Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά
εμένα μ’ αγαπούνε
μόλις θα μ’ αντικρίσουνε
θυσία θα γενούνε"
"θυσία θα γενούνε" dilimize "kurban olayım" diye çevrilebilir. İlgimi çeken, aslında bir sürü şeyi bildiğimiz halde, üstünde fazlaca düşünmediğimiz için, bilmiyormuş olduğumuzu sandığımız durumu idi. θυσία "fisiya" diye okunabilir. Buradan aklıma Yahudi "İyd-i Edha"sı Hamursuz Bayramı'nın gelmesini nedense normal karşıladım. "Bu bildiğimiz Fısıh yahu!" dedim. İyi işte, fısıh. Oradan oraya geçmiş. İşine baksana be adam! Yook! Kurban çok ciddi ve çok eski bir kavram. Sözcüğü kim nereden aldıysa, kavramı da aynı kaynaktan edinmiştir. Bundan önemli iş olur mu!
Önce bildiğim yerlere baktım: Vikileksiko "Eski Yunanca" deyip geçmiş. Eğer "fısıh" gerçekten Yunanca kökenli ise, Yahudiler bu kavramı büyük olasılıkla Yunan Eli'nden öğrenmişler demektir. "Kurban" kavramı hemen her inançta bir şekilde vardır. Mutlaka insan ya da hayvan sunmak şeklinde olmayabilir. Tahıldan içkiye kadar her şey "kurban" olabilir. Öte yandan, kültürlerin birbiriyle etkileşmesi de çok normaldir. Özellikle bir inanç sisteminden söz ediyorsak, inanca kaynaklık etmiş dilin, inancı daha sonra benimsemiş toplumların kullandığı dile etki etmiş etmesi çok daha normaldir. Bakın, ezan Türkçe okundu, tutmadı. Arapçası yer etmiş çünkü.
Biraz daha araştırdığımda İbranice "Pesah Korban" ifadesini gördüm ve artık tatmin olmuştum: Burada "çifte anlamlandırma" tabir ettiğimiz durum var. "Kara sevda" gibi ("Sevda" zaten Arapça "kara" demek. "Hacer-ül Esved" bir ışık yaktı mı?).
Aslını bilmediğimiz kavramları dilimize alınca böyle şeyler oluyor. Belli ki, İbranilerin başına da aynı şey gelmiş: Kavramı alıp çifte anlamlandırmışlar. Bu durum, "fısıh" sözcüğünün Yunanca olduğuna beni ikna etmeye yeter. Demek ki neymiş? İbraniler bu kavramı -dolaylı ya da dolaysız olarak- Yunanlılardan ödünç almış. Pekiyi, Kutsal Kitap'ta kocaman "Çıkış" diye bir bölüm olduğuna göre, akılda tek soru kalıyor: "İbraniler bu kavramı Yunanlılardan doğrudan mı öğrendi, yoksa Mısır üstünden mi? Öyle ya: Yunanlılar ile Mısırlılar arasında bir sürü ilişki olduğu biliniyor (Ah Thales, ah!)". Eski Mısır'da "kurban" karşılığı olarak -kurban çeşidini de niteleyen- çok sözcük varmış, ancak hiç biri "fisiya"ya benzemiyor.
Şimdi biri bana "İbraniler gerçekten bir ara Mısır'da bulunmuş bir topluluktur" dese, çok ciddi şüphelenirim. On gün önce ise "Aç, 'Çıkış`ı oku!" derdim.
Bu yazı uzar ama, benden adam olmaz! Önce beni bu naçar vaziyete gark eden şarkıyı, sonra da şimdi dinliyor olduğum şarkıyı ekleyerek "Gelen görüşlere dek!" diyelim.
